In het midden van de twaalfde eeuw zijn bij veel gemeenten de gemeentewapens ontstaan. De wapens voorzagen in een behoefte, toen - als gevolg van het dichtgaan van zijn vizier - de ridder niet meer te herkennen was, dan slechts aan zijn uitrusting. Met name zijn schild bood veel ruimte voor persoonlijke en herkenbare afbeeldingen. De Fransen probeerden tijdens hun bezetting eind 18e eeuw van alles om het tweede deel van hun spreuk in de praktijk te brengen. Onder het mom van Gelijkheid werden bijna alle wapens van graf- en gevelstenen afgehakt. Maar ze hadden nauwelijks hun hielen gelicht of de kersverse koning Willem I deed per Koninklijk Besluit een oproep aan alle steden, dorpen, heerlijkheden en andere bestuursvormen om het wapen dat ze gebruikt hadden te laten registreren bij de Hoge Raad van Adel. Of om eventueel een wapen te laten ontwerpen.
Oorsprong en verklaring wapen
Het wapen zou afgeleid zijn van het wapen van de heer Schobbelant van Zevenbergen, die in 1331 deelnam aan de bedijking van de Zwijndrechtse waard (zie onder). De nieuwe polder werd dan ook Schobbelantsambacht genoemd. Zijn familie bleef tot 1421 in bezit van de heerlijkheid. De heerlijkheid is daarna in bezit geweest van een aantal andere families, het wapen van de eerste Heer bleef echter het heerlijkheidswapen. Het komt ook als zodanig voor in diverse 17e en 18e eeuwse bronnen. Of het wapen daadwerkelijk afgeleid is van Schobbelant van Zevenbergen is echter niet waarschijnlijk. Het wapen van Zevenbergen is afkomstig van het wapen van Strijen, en vertoonde drie St. Andrieskruisjes. Het is mogelijk dat hij een nieuw wapen heeft aangenomen.
Waarschijnlijker is echter dat het wapen teruggaat op het wapen van de familie Van Zwijndrecht (of Swijndrecht), die heren waren van het dorp Zwijndrecht voor de bedijking van de Waard in 1331-1337. Het dorp Zwijndrecht komt voor het eerst voor in een oorkonde uit 1006. In 1243 is er sprake van ridder Engelbert van Swijndrecht. Wanneer deze familie in bezit geweest is van de heerlijkheid is niet bekend. Wel voerde de familie Van Swijndrecht drie schoorsteelhalen in haar wapen. Er zijn afbeeldingen bekend van een zegel uit 1453 en een tekening uit 1481. Aangezien er geen leden van deze familie gegeven worden als heren van Zwijndrecht na 1331 is het aannemelijk dat het wapen ouder is en dus al als heerlijkheids (dorps-) wapen gevoerd werd voor de bedijking en dus niet het wapen is van Schobbelant van Zevenbergen.
De achtergrond van de schoorsteenhalen is niet bekend. Wel is het een veelvuldig voorkomend symbool in wapens uit het zuiden van Zuid-Holland. In Nederland komen ze verder nog voor in de wapens van de gemeenten Dalen en Vries. De bedijking van de Zwijndrechtse waard werd in 1331 in gang gezet door Graaf Willem de Goede van Holland- Henegouwen en Hendrik van Brederode. Zij bepaalden dat iedereen die meer dan 1/16 aandeel van de kosten van de nieuwe waard voor zijn rekening zou nemen, de titel Ambachtsheer van een gedeelte van de waard zou krijgen. Hierop besloot een achttal personen de bedijking te financieren. Zij kregen daarop allen 1/8 deel van de waard in leen. Deze 8 personen waren: Heer Schobbelant van Zevenbergen, die het gebied rond het huidige Zwijndrecht verkreeg; N van de Lindt, naar wie de Groote Lindt en Kleine Lindt zijn genoemd; Heer Oudeland, naar wie Heer Oudelands Ambacht is genoemd; Jan van Roozendaal, die Heerjansdam verkreeg; Daniel en Arnold van Kijfhoek; Claes van Meerdervoort; Adriaan van Sandelingen, die Sandelingen Ambacht verkreeg en tenslotte Zeger van Kijfhoek, wiens zoon Hendrik Ido ambachtsheer werd. Opmerkelijk kenmerk is dat de eerste heugel negen tanden telt en de andere twee acht.
De gemeente voert het wapen op briefpapier, vlag, relatiegeschenken, serviesgoed, suikerzakjes, wagenpark, allerlei publicaties en nog veel meer. Als logo wordt tegenwoordig ook drie schoorsteenhalen (d.w.z. het wapen zonder schild) gebruikt. Het wapen staat ook afgebeeld op de gevel van het gemeentehuis. De gemeente heeft een tijd gebruik gemaakt van een wapen gedekt door een vijfbladerige kroon. De Hervormde Gemeente Zwijndrecht voert in haar zegel eveneens het wapen van de gemeente, maar ook dit wapen is gedekt met een vijfbladerige kroon. Dit zegel zou identiek zijn aan een ouder kerkelijk zegel uit de 17e eeuw.
Vlag
De vlag van de gemeente Zwijndrecht is van recenter datum. Toen ter gelegenheid van het veertigjarig jubileum van koningin Wilhelmina op 6 september 1938 voor het Paleis op de Dam een vlaggenparade gehouden zou worden waaraan alle gemeenten mee zouden doen, had Zwijndrecht een probleem: zij bezat geen eigen vlag. Door gemeentewerken werd, is samenwerking met Dordrecht, een vlag ontworpen. Deze vlag werd uiteindelijk officieel geregistreerd op 7 augustus 1961 door de Hoge Raad van Adel. Het dundoek bestaat uit drie horizontale banen, waarvan de kleuren respectievelijk geel, zwart, geel zijn. In de zwarte baan is het gemeentewapen opgenomen in geel.
In 2003 werd Heerjansdam gemeente Zwijndrecht. Daarom werd besloten om een nieuwe vlag in gebruik te nemen. Deze werd ontworpen door bureau Berg en Klein. De vlag heeft een witte ondergrond waarin groene en lichtblauwe ballen te zien zijn. De groene ballen symboliseren de grond; de blauwe ballen het water. Het geheel stelt voor de horizon. Alle ballen bij elkaar hebben betrekking op de inwoners, de ondernemingen en bedrijven van Zwijndrecht en Heerjansdam. Beide vlaggen wapperen altijd voor het gemeentehuis.
