Als de in de loop der eeuwen verdwenen historische gebouwen eens op het huidige grondgebied van Zwijndrecht waren bewaard gebleven, dan zouden er zichtbare bewijzen zijn geweest voor een toch belangwekkende historie van deze gemeente en het grondgebied dat daarmee is samengevoegd.

Echter… Zwijndrecht kent, ondanks haar hoge ouderdom, weinig monumenten. In het verleden was daarvoor onvoldoende aandacht, het dorp kende niet veel indrukwekkende bebouwing en er is veel, heel veel afgebroken. Van het originele dorp is ten gevolge van dijkverzwaring, rijkswegaanleg, tunnelbouw, en stadsvernieuwing niet veel overgebleven.

Wat resteert en de status rijksmonument kreeg, is te danken aan de functie van de gebouwen of aan de bekendheid of kenmerkende stijl van de architecten. Wat daarnaast resteert van de verdwenen "monumenten" zijn afbeeldingen en verhalen.

Na een jarenlange voorbereiding en studie heeft de gemeente in 2016 besloten om tientallen panden met historische waarde aan te gaan merken als gemeentelijke monumenten. Bij het tot stand komen van de lijst met gemeentelijke monumenten is de Historische Vereniging nauw betrokken geweest.